Mount Everest 8848 m n.p.m. © himalaje.pl
WYSOKOŚĆ
1849 Pierwsze pomiary dokonane przy pomocy teodolitu z odległości około 150 km od szczytu góry.
1852 Po dokonaniu obliczeń stwierdzono, że Peak XV, jak dotychczas określano szczyt, jest najwyższy z dotychczas zmierzonych.
1856 Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłasza, że Peak XV wznosi się na wysokość 29002 stóp, czyli 8840 m n.p.m. oraz nadaje górze imię Mount Everest.
1955 Najnowsze pomiary wykazują wysokość 8848 m n.p.m.
1992 Dzięki pomiarom dokonanym GPS-em z wierzchołka Everestu określono wysokość góry z dokładnością do 10 cm – wyniosła ona 8846,10 m n.p.m. Jest to ostatni oficjalnie potwierdzony wynik pomiaru.
Ostatnio w wielu publikacjach pojawia się także wysokość 8850 m n.p.m.
1849 Pierwsze pomiary dokonane przy pomocy teodolitu z odległości około 150 km od szczytu góry.
1852 Po dokonaniu obliczeń stwierdzono, że Peak XV, jak dotychczas określano szczyt, jest najwyższy z dotychczas zmierzonych.
1856 Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłasza, że Peak XV wznosi się na wysokość 29002 stóp, czyli 8840 m n.p.m. oraz nadaje górze imię Mount Everest.
1955 Najnowsze pomiary wykazują wysokość 8848 m n.p.m.
1992 Dzięki pomiarom dokonanym GPS-em z wierzchołka Everestu określono wysokość góry z dokładnością do 10 cm – wyniosła ona 8846,10 m n.p.m. Jest to ostatni oficjalnie potwierdzony wynik pomiaru.
Ostatnio w wielu publikacjach pojawia się także wysokość 8850 m n.p.m.
NAZWA
Nazwa Chomolungma pochodzi z języka tybetańskiego i odnosi się zarówno do samego szczytu jak i całego regionu.
Sagarmatha to złożenie sanskryckie – nazwa używana przez Nepalczyków, praktycznie wyłącznie w oficjalnych dokumentach.
W nazewnictwie zachodnim najwyższa góra świata figurowała pierwotnie jako Peak b i Peak XV. Od 1856 roku nosi imię Mount Everest od nazwiska szefa pomiarów geodezyjnych w Indiach w latach 1823-1843 Sir George’a Everesta.
Nazwa Chomolungma pochodzi z języka tybetańskiego i odnosi się zarówno do samego szczytu jak i całego regionu.
Sagarmatha to złożenie sanskryckie – nazwa używana przez Nepalczyków, praktycznie wyłącznie w oficjalnych dokumentach.
W nazewnictwie zachodnim najwyższa góra świata figurowała pierwotnie jako Peak b i Peak XV. Od 1856 roku nosi imię Mount Everest od nazwiska szefa pomiarów geodezyjnych w Indiach w latach 1823-1843 Sir George’a Everesta.
PIERWSZE WYPRAWY
1904 Sir Francis Younghusband [1863-1942] otrzymuje od dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje.
1913 John Baptist Lucius Noel [1890-1989] w przebraniu buddyjskiego mnicha przemierza Tybet badając możliwości dotarcia pod szczyt Czomolungmy. Zostaje zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.
1921 Wyprawa brytyjska – szef: Charles Kenneth Howard-Bury [1881-1963], George Leigh Mallory [1886-1924 Mount Everest], Guy H. Bullock, Sandy Wollaston, Harold Reaburn, Alexander Kellas [1868 – 1921, umiera podczas wyprawy na atak serca], geolog Alexander Heron, Alexander Wollaston, geolog i geodeta Edward Oliver Wheeler, Henry T. Morshead. Wyprawa naukowa oraz – jako dodatkowy cel – badająca potencjalne drogi wejścia na szczyt. Osiągnięto liczącą 6990 m Chang La.
1922 Wyprawa brytyjska – szef: Charles Granville Bruce [1866-1939], G.L. Mallory, George I. Finch (właściciel jedynej kurtki puchowej, własnego projektu), T.G. Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B. Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura Gurkha, Dasno oraz dziewięciu innych lokalnych tragarzy-pomocników. Siedmiu szerpów ginie w lawinie. Osiągnięto wysokość 8326 m, wcześniej po raz pierwszy w historii przekroczono 8000 m n.p.m.
1924 Wyprawa brytyjska – szef: Charles G. Bruce, zastępca: Edward Felix Norton, G.L. Mallory, H. Somervell, Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston – lekarz, J. Noel – dokumentacja. Gen. Charles Bruce choruje na malarię – kierownictwo przejmuje E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. Ginie G.L. Mallory, A. Irvine oraz dwóch szerpów. Wyprawa dotarła najprawdopodobniej do wysokości około 8600 m. W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker odnalazł na wysokości 8230 m ciało George’a Mallory’ego.
1933 Wyprawa brytyjska – szef: Hugh Ruttledge [1884-1961], Percie Wyn-Harris, Bill Birnie, Raymond Greene, George Wood-Johnson, Percy Wyn-Harris, Hugh Boustead, Jack Longland, Lawrence Wager, Tom Brocklebank, Frank S. Smythe, Eric E. Shipton. W drodze z Dardżylingu w kierunku Everestu wspinaczom towarzyszy 170 tragarzy i 350 jucznych zwierząt. Osiągnięto 8572 m.
1935 Wyprawa brytyjska rekonesansowa, przygotowująca pole dla próby z roku 1936 – szef: Eric E. Shipton [1907-1977], Charles Warren, Edwin Kempson, Edmund Wigram, Dan Bryant, Michael Spender, Bill Tilman, Ang Tharkey, Pasang Bhotia, Kusang Namgir, Kusang Sitar, Ang Tenzing, Rinzing Bhotia, Tsering Tharkey, Tenzing Norgay.
1936 Wyprawa brytyjska – szef: Hugh Ruttledge oraz Eric E. Shipton, Percie Wyn-Harris, Edwin Kempson, Charles Warren, Edmund Wigram, Frank S. Smythe, Jim Gavin, Peter Oliver, około 100 szerpów i tragarzy. Fatalna pogoda zatrzymuje wyprawę w początkowej fazie.
1938 Wyprawa brytyjska – szef: Bill (Harold W.) Tilman oraz Eric Shipton, Frank S. Smythe, Noel Odell, Peter Oliver, Peter Lloyd, Charles Warren, 12 szerpów z Ang Tharkeyem jako sidarem. Osiągnięto wysokość nieco ponad 8300 m.
1950 Nepal otwiera granice dla wspinaczy.
1950 Rekonesansowa wyprawa amerykańsko-brytyjska: Oscar Houston, Charlie Houston (syn Oscara), pani Betsy Cowles, Anderson Bakewell, Bill Tilman. Pierwszy raz wspinacze podchodzą pod Everest od południa.
1951 Wyprawa pod kierownictwem Erica E. Shiptona pokonuje Ice Fall (Lodospad Khumbu). Uczestnicy: Michael Ward, Tom Bourdillon, Edmund Hillary, Earle Riddiford, Ang Tharkey – sirdar 12 szerpów.
1952 Wyprawa szwajcarska. Szef: Edouard Wyss-Dunant [1897-1983], Rene Dittert, Andre Roch, Leon Flory, Rene Aubert, Raymond Lambert [1914-1997] i Tenzing Norgay [1914-1986] jako sirdar 14 szerpów. Lambert i Tenzing wychodzą na 8500 m.
1952 Druga, jesienna, wyprawa szwajcarska – szef: Gabriel Chevalley. Uczestnicy: Raymond Lambert, Tenzing Norgay (jako pełnoprawny wspinacz), Norman Dyhrenfurth. Ginie Mingma Dorje uderzony odpryskiem lodu z seraka. Osiągnięto 8100 m.
1952 Tajemnicza historia wyprawy radzieckiej, prowadzonej od północnej strony jesienią 1952. Zakładając, że informacje przekazane przez dwóch tragarzy tej wyprawy w Kathmandu są prawdziwe, szefem był Pawieł Dacznolian. Uczestnicy: geolog Antonij Jindomowdow, fizjolog Josif Dingumarow, 30 wspinaczy wybranych spośród 150 chętnych przechodzi wielomiesięczne treningi. Relacjonujący tę historię mówili o 6 ofiarach smiertelnych i odwrocie z wysokości 8200 m n.p.m.
1904 Sir Francis Younghusband [1863-1942] otrzymuje od dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje.
1913 John Baptist Lucius Noel [1890-1989] w przebraniu buddyjskiego mnicha przemierza Tybet badając możliwości dotarcia pod szczyt Czomolungmy. Zostaje zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.
1921 Wyprawa brytyjska – szef: Charles Kenneth Howard-Bury [1881-1963], George Leigh Mallory [1886-1924 Mount Everest], Guy H. Bullock, Sandy Wollaston, Harold Reaburn, Alexander Kellas [1868 – 1921, umiera podczas wyprawy na atak serca], geolog Alexander Heron, Alexander Wollaston, geolog i geodeta Edward Oliver Wheeler, Henry T. Morshead. Wyprawa naukowa oraz – jako dodatkowy cel – badająca potencjalne drogi wejścia na szczyt. Osiągnięto liczącą 6990 m Chang La.
1922 Wyprawa brytyjska – szef: Charles Granville Bruce [1866-1939], G.L. Mallory, George I. Finch (właściciel jedynej kurtki puchowej, własnego projektu), T.G. Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B. Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura Gurkha, Dasno oraz dziewięciu innych lokalnych tragarzy-pomocników. Siedmiu szerpów ginie w lawinie. Osiągnięto wysokość 8326 m, wcześniej po raz pierwszy w historii przekroczono 8000 m n.p.m.
1924 Wyprawa brytyjska – szef: Charles G. Bruce, zastępca: Edward Felix Norton, G.L. Mallory, H. Somervell, Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston – lekarz, J. Noel – dokumentacja. Gen. Charles Bruce choruje na malarię – kierownictwo przejmuje E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. Ginie G.L. Mallory, A. Irvine oraz dwóch szerpów. Wyprawa dotarła najprawdopodobniej do wysokości około 8600 m. W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker odnalazł na wysokości 8230 m ciało George’a Mallory’ego.
1933 Wyprawa brytyjska – szef: Hugh Ruttledge [1884-1961], Percie Wyn-Harris, Bill Birnie, Raymond Greene, George Wood-Johnson, Percy Wyn-Harris, Hugh Boustead, Jack Longland, Lawrence Wager, Tom Brocklebank, Frank S. Smythe, Eric E. Shipton. W drodze z Dardżylingu w kierunku Everestu wspinaczom towarzyszy 170 tragarzy i 350 jucznych zwierząt. Osiągnięto 8572 m.
1935 Wyprawa brytyjska rekonesansowa, przygotowująca pole dla próby z roku 1936 – szef: Eric E. Shipton [1907-1977], Charles Warren, Edwin Kempson, Edmund Wigram, Dan Bryant, Michael Spender, Bill Tilman, Ang Tharkey, Pasang Bhotia, Kusang Namgir, Kusang Sitar, Ang Tenzing, Rinzing Bhotia, Tsering Tharkey, Tenzing Norgay.
1936 Wyprawa brytyjska – szef: Hugh Ruttledge oraz Eric E. Shipton, Percie Wyn-Harris, Edwin Kempson, Charles Warren, Edmund Wigram, Frank S. Smythe, Jim Gavin, Peter Oliver, około 100 szerpów i tragarzy. Fatalna pogoda zatrzymuje wyprawę w początkowej fazie.
1938 Wyprawa brytyjska – szef: Bill (Harold W.) Tilman oraz Eric Shipton, Frank S. Smythe, Noel Odell, Peter Oliver, Peter Lloyd, Charles Warren, 12 szerpów z Ang Tharkeyem jako sidarem. Osiągnięto wysokość nieco ponad 8300 m.
1950 Nepal otwiera granice dla wspinaczy.
1950 Rekonesansowa wyprawa amerykańsko-brytyjska: Oscar Houston, Charlie Houston (syn Oscara), pani Betsy Cowles, Anderson Bakewell, Bill Tilman. Pierwszy raz wspinacze podchodzą pod Everest od południa.
1951 Wyprawa pod kierownictwem Erica E. Shiptona pokonuje Ice Fall (Lodospad Khumbu). Uczestnicy: Michael Ward, Tom Bourdillon, Edmund Hillary, Earle Riddiford, Ang Tharkey – sirdar 12 szerpów.
1952 Wyprawa szwajcarska. Szef: Edouard Wyss-Dunant [1897-1983], Rene Dittert, Andre Roch, Leon Flory, Rene Aubert, Raymond Lambert [1914-1997] i Tenzing Norgay [1914-1986] jako sirdar 14 szerpów. Lambert i Tenzing wychodzą na 8500 m.
1952 Druga, jesienna, wyprawa szwajcarska – szef: Gabriel Chevalley. Uczestnicy: Raymond Lambert, Tenzing Norgay (jako pełnoprawny wspinacz), Norman Dyhrenfurth. Ginie Mingma Dorje uderzony odpryskiem lodu z seraka. Osiągnięto 8100 m.
1952 Tajemnicza historia wyprawy radzieckiej, prowadzonej od północnej strony jesienią 1952. Zakładając, że informacje przekazane przez dwóch tragarzy tej wyprawy w Kathmandu są prawdziwe, szefem był Pawieł Dacznolian. Uczestnicy: geolog Antonij Jindomowdow, fizjolog Josif Dingumarow, 30 wspinaczy wybranych spośród 150 chętnych przechodzi wielomiesięczne treningi. Relacjonujący tę historię mówili o 6 ofiarach smiertelnych i odwrocie z wysokości 8200 m n.p.m.
Skrzynia z wyprawy 1953 roku. Przechowywana w Pangboche. © himalaje.pl
1953 Wyprawa prowadzona od strony Nepalu – szef: John Hunt [1910-1998], Nowozelandczycy Edmund Percival Hillary [1919-2008] i George Lowe [1924-2013], Thomas Duncan Bourdillon [1924-1956], Charles Evans [1918-1995], Alfred Gregory, Michael Ward, Griffith Pugh, George Band, Michael Westmacott, Wilfrid Noyce, Charles Wylie, filmowiec Tom Stobart, korespondent „The Times” James Morris, Tenzing Norgay oraz 36 szerpów i 350 tragarzy. 29 maja o 11.30 Hillary i Tenzing stają na szczycie Everestu.
1965 Nawang Gombu Sherpa jako pierwszy wspinacz na świecie powtórnie wdrapuje się na szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
1975 Maj – pierwsze wejścia kobiece: Junko Tabei [ur. 1939] z Japonii od południowego wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony północnej.
1978 Pierwsza Europejka na szczycie Everestu – Wanda Rutkiewicz [1943-1992 Kangchenjunga].
1980 Pierwsze zimowe wejście na szczyt Everestu – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki, kierownik wyprawy: Andrzej Zawada [1928-2000].
W latach 1953-1969 na szczycie stanęło 21 wspinaczy. W latach siedemdziesiątych – ponad osiemdziesięciu, w latach osiemdziesiątych – prawie dwustu, w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku – niemal tysiąc.
Według danych ze stycznia 1997 roku w sumie 391 ekspedycji próbowało wejścia na szczyt. 167 z nich osiągnęło wierzchołek. Sukcesem wspinaczkowym zakończyło się 56% spośród 214 ekspedycji wyruszających od strony Nepalu oraz tylko 26 % spośród 176 wypraw atakujących górę od strony Tybetu.
1965 Nawang Gombu Sherpa jako pierwszy wspinacz na świecie powtórnie wdrapuje się na szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
1975 Maj – pierwsze wejścia kobiece: Junko Tabei [ur. 1939] z Japonii od południowego wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony północnej.
1978 Pierwsza Europejka na szczycie Everestu – Wanda Rutkiewicz [1943-1992 Kangchenjunga].
1980 Pierwsze zimowe wejście na szczyt Everestu – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki, kierownik wyprawy: Andrzej Zawada [1928-2000].
W latach 1953-1969 na szczycie stanęło 21 wspinaczy. W latach siedemdziesiątych – ponad osiemdziesięciu, w latach osiemdziesiątych – prawie dwustu, w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku – niemal tysiąc.
Według danych ze stycznia 1997 roku w sumie 391 ekspedycji próbowało wejścia na szczyt. 167 z nich osiągnęło wierzchołek. Sukcesem wspinaczkowym zakończyło się 56% spośród 214 ekspedycji wyruszających od strony Nepalu oraz tylko 26 % spośród 176 wypraw atakujących górę od strony Tybetu.
opracowanie w oparciu o:
*Maurice Isserman & Stewart Weaver „Fallen Giants”, Yale University Press, New Haven & London 2008;
*On Top of the World. Climbing the World’s 14 highest Mountains, The Mountaineer’s Books 2000;
*Tenzing Norgay „Człowiek Everestu”, ISKRY 1957
*”Chicago Tribune” 14th Dec 1953